Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie. Poradnik dla rodziców.
Szanowni rodzice prosimy o zapoznanie się z poniższym poradnikiem.
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie. Poradnik dla rodziców
Autorka: Anna Borkowska
Redakcja językowa i korekta: Agnieszka Cieślak
Layout, projekt okładki i skład: Aneta Witecka
Publikacja jest rozpowszechniana na zasadach licencji Creative Commons Uznanie autorstwa
– Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowa Licencja Publiczna (CC BY-NC)
Zdjęcia na okładce: AdobeStock
NASK Państwowy Instytut Badawczy
ul. Kolska 12
01-045 Warszawa
www.nask.pl
Wydanie I
Warszawa 2019
ISBN: 978-83-65448-14-9
Druk
LOTOS Poligrafia, ul. Wał Miedzeszyński 98, 04-987 Warszawa
Publikacja została wydrukowana w ramach projektu „Kampanie edukacyjno-informacyjne na rzecz upowszechniania korzyści
z wykorzystywania technologii cyfrowych”, współfinansowanego z Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa 2014-2020.
Projekt jest realizowany przez Ministerstwo Cyfryzacji we współpracy z Państwowym Instytutem Badawczym NASK.
Anna Borkowska
Cyberprzemoc
włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
4
Zdj. AdobeStock
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
5
Spis treści
Wstęp...............................................................................................................................6
Czym jest cyberprzemoc?................................................................................8
Cyberprzemoc w liczbach.............................................................................11
Cyberprzemoc a „tradycyjna” przemoc rówieśnicza............13
Konsekwencje cyberprzemocy .................................................................15
Co mogę zrobić, aby moje dziecko nie doświadczyło
cyberprzemocy?....................................................................................................17
Moje dziecko jest nękane w sieci..............................................................19
Moje dziecko jest sprawcą cyberprzemocy...................................27
Cyberprzemoc a prawo...................................................................................31
Gdzie mogę szukać pomocy?....................................................................35
Przydatne strony.............................................................................................. 37
Bibliografia..............................................................................................................38
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
6
Wstęp
W obecnych czasach dzieci funkcjonują online już na bardzo wczesnym
etapie swojego życia. Z tego powodu są nazywane internetowym pokoleniem.
Nieograniczony dostęp do sieci to przede wszystkim wielka szansa, ale też
równie duże zagrożenie. Spójrzmy na statystyki.
Czy wiedziałeś, że ponad 60% dzieci w wieku od 6 miesięcy do 6,5 lat
używa urządzeń mobilnych takich jak tablet czy smartfon, w tym 25%
codziennie?
Czy zdawałeś sobie sprawę, że co czwarte dziecko w tym wieku
aktywnie korzysta z internetu przeglądając strony www lub wyszukując treści,
np. filmiki bądź aplikacje (Bąk, 2016)?
Czy miałeś świadomość, że pierwszy kontakt z wirtualną rzeczywistością przypada średnio na 6–7 rok życia, a wiele badań wskazuje, że znaczna grupa dzieci
rozpoczyna przygodę z nowymi technologiami jeszcze wcześniej
(Bochenek, Lange, 2019)?
Niestety, często dzieje się to bez nadzoru rodziców, opiekunów, nauczycieli.
Jeszcze bardziej zanurzone w wirtualnej rzeczywistości i pozbawione czujnego
oka dorosłych są nastolatki. Technologia mobilna sprawia, że młodzi ludzie bez
naszej wiedzy mogą być online w każdym miejscu i o każdej porze.
Przeciętny nastolatek spędza w internecie ponad cztery godziny dziennie,
a prawie 8% młodzieży korzysta z niego nawet w nocy, czasami aż do godzin
porannych (Bochenek, Lange, 2019). Współczesne nastolatki masowo używają
też portali społecznościowych. Do posiadania profili w takich serwisach jak
Facebook, Snapchat czy Instagram przyznaje się ponad 90% młodych ludzi.
Media społecznościowe są dla młodzieży przede wszystkim narzędziem
komunikacji, podtrzymywania kontaktów towarzyskich i rozrywki.
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
7
Niemal nieustanne przebywanie w wirtualnym świecie sprawia, że przenoszą
się tam także tradycyjne zjawiska i problemy. Jednym z nich jest przemoc,
która przybiera coraz bardziej wyszukane formy, a co gorsze: jest przez
dorosłych trudniej dostrzegana.
Obrażanie na portalach społecznościowych, nękanie SMS-ami, publikowanie
ośmieszających zdjęć to tylko niektóre przykłady nowego, coraz powszechniej
występującego zjawiska: agresji w sieci. Wyniki badań pokazują, że doświadcza
jej już ponad połowa dzieci w Polsce.
Dlatego pamiętaj: tak jak od początku chronisz małe dziecko przed
upadkami, przed kłótniami z rówieśnikami na podwórku lub w piaskownicy,
tak samo musisz go strzec w wirtualnej rzeczywistości. Tym bardziej, że dla
naszych pociech bycie offline i online to jedno i to samo życie.
W naszym poradniku znajdziesz przydatne porady, które podpowiedzą, jak
radzić sobie z cyberprzemocą. Dostaniesz odpowiedzi na ważne pytania. Jak
chronić dziecko przed agresją w sieci? Jak pomóc mu, gdy już jej doświadczy?
Jak się zachować, gdy to nasza pociecha okaże się internetowym prześladowcą? Wyjaśniamy krok po kroku.
Zdj. Unsplash, Diego Passadori
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
8
Czym jest cyberprzemoc?
Cyberprzemoc to przemoc z użyciem urządzeń elektronicznych,
najczęściej telefonu bądź komputera. Bywa określana także jako
cyberbullying, nękanie, dręczenie, prześladowanie w internecie.
Niezależnie od określenia, jej celem zawsze jest wyrządzenie
krzywdy drugiej osobie. Cyberprzemoc to – podobnie jak przemoc
tradycyjna – regularne, podejmowane z premedytacją działanie
wobec słabszego, który nie może się bronić.
Zjawisko elektronicznej agresji może przybierać różne formy: od wysłania obraźliwego SMS-a czy e-maila do koleżanki, aż po założenie komuś fałszywego
konta na portalu społecznościowym.
Najczęstsze FORMY cyberprzemocy:
agresja słowna, np. wyzywanie na czatach
internetowych, zamieszczanie komentarzy na
forum internetowym w celu ośmieszenia, sprawienia przykrości lub wystraszenia innej osoby;
upublicznianie upokarzających, przerobionych
zdjęć i filmów;
zamieszczanie przykrych komentarzy na profilach innych osób w portalach
społecznościowych;
włamanie na konto i podszywanie się pod kogoś w celu zamieszczania
w jego imieniu obraźliwych postów i zdjęć na profilach innych
użytkowników;
szantażowanie;
ujawnianie sekretów;
wykluczanie z grona „znajomych” w internecie;
celowe ignorowanie czyjejś działalności w sieci.
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
9
Akty cyberprzemocy mają najczęściej miejsce w mediach
społecznościowych, w komunikatorach lub w grach online,
czyli tam, gdzie nasze dzieci spędzają najwięcej czasu.
Do realizacji agresywnych działań sprawcy wykorzystują także
pocztę elektroniczną, czaty, strony internetowe, blogi, grupy
dyskusyjne, serwisy SMS i MMS.
Internetowa przemoc to najczęściej agresja pomiędzy rówieśnikami. Sprawcy
są często znajomymi z klasy lub szkoły, choć zdarza się, że agresorem może
być także osoba zupełnie nieznana, spotkana np. na forum internetowym
lub w grze online.
Nastolatki najczęściej doświadczają agresji w sieci ze względu na:
poglądy (14,9%)
wygląd (13,5%)
upodobania (11,6%)
narodowość (8,1%)
ubiór (8,0%)
INNE MOTYWY:
orientacja seksualna (4,6%)
religia (4,5%)
kolor skóry (4,3%)
płeć (4,2%)
zła sytuacja finansowa (3,8%)
Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów, NASK, 2019
Zdj. Freepik.com
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
10
Jak to się zaczęło?
Star Wars Kid
W 2002 r. świat obiegła historia kanadyjskiego nastolatka
szykanowanego przez rówieśników po opublikowaniu w internecie
amatorskiego filmu z jego udziałem. Piętnastolatek nagrał siebie,
w szkolnym studiu, jak naśladuje jednego z bohaterów
„Gwiezdnych Wojen”, wymachując przyrządem do zbierania piłek
do golfa imitującym miecz świetlny. Kaseta z nagraniem trafiła
w ręce kolegów nastolatka, którzy opublikowali je w internecie.
Film rozprzestrzenił się jak wirus – trafił w krótkim czasie do kilku
milionów odbiorców. Powstało wiele przeróbek i modyfikacji
nagrania, a jego bohater stał się przedmiotem niewybrednych żartów
i okrutnych komentarzy. Część internautów publikowała posty
zachęcające chłopaka do popełnienia samobójstwa. Z powodu
prześladowania nastolatek zachorował na depresję, musiał opuścić
szkołę i przez długi czas pozostawał pod opieką psychiatryczną.
Historia Ani z Gdańska
W 2006 r. polską opinię publiczną poruszyła głośna sprawa
uczennicy gdańskiego gimnazjum. Podczas lekcji, w czasie
nieobecności nauczyciela, koledzy rozebrali swoją koleżankę
i na oczach klasy molestowali ją seksualnie. Całe zdarzenie
sfilmowali telefonem komórkowym, straszyli, że nagranie zostanie
umieszczone w internecie. Upokorzona przez dręczycieli 14-latka
popełniła samobójstwo. Późniejsze dochodzenie ujawniło,
że dziewczynka była także systematycznie szykanowana
i obrażana przez kolegów na terenie szkoły. Dramatyczna historia
Ani przyczyniła się do wprowadzenia w szkołach przez Ministerstwo
Edukacji Narodowej programu „Zero tolerancji dla przemocy
w szkole”.
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
11
Cyberprzemoc w liczbach
Agresja w sieci jest już niemal zjawiskiem powszechnym. Ponad połowa
młodych użytkowników internetu przyznaje, że spotkała się z różnymi
przejawami internetowej przemocy zarówno wobec swoich kolegów
i koleżanek, jak i osób nieznajomych.
Co trzeci nastolatek takiej przemocy doświadczył osobiście – był wyzywany
w internecie, poniżany, ośmieszany lub straszony. Prawie 13% uczniów zgłaszało
kradzież tożsamości i wykorzystywania ich konta e-mailowego lub profilu na
portalu społecznościowym do realizacji agresywnych działań wobec innych
osób (Bochenek, Lange, 2019).
Wykres 1. Doświadczanie różnych form cyberprzemocy przez nastolatki (13-17 lat)
Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów, NASK, 2019
Od 7 do 11% polskich uczniów doświadczyło najpoważniejszych aktów
internetowej agresji – cyberprzemocy (z ang. cyberbullyingu), czyli
regularnego, długotrwałego nękania w sieci przez rówieśników.
0 5 10 15 20 25 30 35
32,2% wyzywanie
w internecie
poniżanie lub
ośmieszanie
kradzież
tożsamości
straszenie
szantażowanie
19,4%
13,6%
11,1%
13%
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
12
Rodzice nie zdają sobie sprawy ze skali cyberprzemocy.
Tylko 15,8% rodziców wie, że ich dziecko doświadczyło przemocy
słownej w internecie.
Tymczasem aż 48,8% nastolatków twierdzi, że było ofiarą agresji
słownej w sieci.
Rodzice Nastolatków 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania
społecznego, NASK, 2019
Zdj. AdobeStock
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
13
Cyberprzemoc a „tradycyjna”
przemoc rówieśnicza
Cyberprzemoc przypomina przemoc znaną ze szkolnego korytarza. Często
zresztą jest po prostu przedłużeniem konfliktów przeniesionych do sieci ze
środowiska rówieśniczego, mających miejsce w szkole lub klasie. Badania
pokazują, że w cyberprzemoc angażują się zwykle te same dzieci, które
są też sprawcami tradycyjnej przemocy, a większość ofiar cyberbullyingu
to także ofiary tradycyjnej agresji rówieśniczej.
Podobnie jak przemoc w świecie realnym, nękanie w internecie obejmuje
powtarzające się akty agresji, które trwają długo, nasilają się z czasem
i realizowane są z intencją wyrządzenia krzywdy drugiej osobie. Jednak
w przeciwieństwie do tradycyjnej, internetowa przemoc charakteryzuje się
dodatkowymi cechami, które sprawiają, że zapobieganie jej jest o wiele
trudniejsze niż w przypadku agresji spotykanej w klasie lub w szkole.
DUŻY ZASIĘG
O ile kiedyś „tradycyjna” przemoc odbywała się w stosunkowo niedużej grupie,
np. w klasie, szkole lub na podwórku, przez co informacje (plotki, obmowa,
pomówienia, itp.) trafiały najwyżej do kilku osób i żyły stosunkowo krótko, to
cyberprzemoc ma szansę dotrzeć do ogromnej publiczności, a żywot plotki
upowszechnianej za pośrednictwem internetu może być bardzo długi.
SZYBKIE ROZPOWSZECHNIANIE MATERIAŁÓW
Akty cyberprzemocy mogą być rejestrowane, utrwalane oraz w łatwy i szybki
sposób udostępniane szerokiemu gronu odbiorców, co sprawia, że dużo
trudniej jest powstrzymać rozprzestrzenianie się krzywdzących materiałów.
ANONIMOWOŚĆ SPRAWCY
Internet zapewnia wysoką anonimowość sprawcom przemocy. Ofiary mogą
więc nawet nie wiedzieć, kto wyrządza im krzywdę, a tym samym mają
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
14
mniejszą możliwość obrony. Poczucie anonimowości znacznie ośmiela sprawców, którzy spodziewając się, że nie poniosą odpowiedzialności za swoje
czyny, podejmują działania, na jakie być może nie odważyliby się w sytuacji
„twarzą w twarz”.
NIEOGRANICZONA MOŻLIWOŚĆ NĘKANIA
Ofiary cyberprzemocy są stale narażone na atak, niezależnie od miejsca czy
pory dnia lub nocy. Dom rodzinny nie jest już miejscem, w którym można po
lekcjach schować się przed agresorem.
BRAK KONTROLI DOROSŁYCH
Działania przemocowe odbywają się w przestrzeni internetu, poza zasięgiem
wzroku rodziców i nauczycieli, przez co są często bardzo trudne do
zaobserwowania przez dorosłych.
Zdj. Unsplash, Kira Adam
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
15
Konsekwencje cyberprzemocy
Skutki cyberprzemocy bywają bardzo bolesne dla osób, które stały się
obiektem ataków – ofiary mają znacznie bardziej ograniczoną możliwość
obrony, a wyrządzone szkody często trudno odwrócić.
Konsekwencje doświadczenia prześladowania w sieci mogą być różne,
w zależności od powagi aktu agresji. Jeśli dziecko otrzyma nieprzyjemny
e-mail od kogoś nieznajomego, to skutki będą raczej niewielkie – wystarczy
wykasować wiadomość i zapomnieć o całej sprawie. Wiele aktów agresji
w internecie to właśnie takie jednorazowe sytuacje, z którymi większość
młodych ludzi potrafi sobie skutecznie radzić.
Co innego, jeśli sprawcami są osoby ważne dla dziecka – takie,
z którymi jest w ciągłym kontakcie, a akty cyberprzemocy są
długotrwałe i dochodzi do nich tradycyjna agresja. W takiej
sytuacji skutki mogą być bardzo poważne, a konsekwencje
trwać aż do dorosłości.
Dzieci doświadczające cyberprzemocy przeżywają bardzo trudne emocje.
Mogą czuć się osaczone, osamotnione i bezsilne. Często są przekonane,
że nic nie da się zrobić z sytuacją, w której się znalazły. Obawiają się, że
kompromitujące materiały mogą dotrzeć do bardzo dużej grupy osób, przez
co przeżywają poniżenie, upokorzenie, lęk, rozpacz, smutek. Niekiedy mogą
wstydzić się i mieć poczucie winy, że nie potrafiły same sobie poradzić. Wiele
z nich mówi, że chciałoby „cofnąć czas”.
Długie pozostawanie w sytuacji przemocy wpływa na sposób myślenia
o sobie i innych, na relacje z otoczeniem. Ofiary przemocy częściej niż ich
rówieśnicy doświadczają problemów w kontaktach z innymi ludźmi, mają
zaniżone poczucie własnej wartości, zaczynają mieć kłopoty z nauką,
pojawiają się u nich problemy psychologiczne, a także zdrowotne – bóle
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
16
głowy, brzucha, problemy ze snem, itp. W skrajnych przypadkach
u prześladowanych dzieci mogą pojawić się myśli oraz próby samobójcze.
Skutki doświadczania cyberprzemocy zostają z dziećmi na długo. Badania
losów dzieci i ich drogi życiowej wskazują, że nawet w dorosłym życiu, długo
po opuszczeniu szkoły, ofiary przemocy nadal zmagają się z problemami
psychosomatycznymi, depresją, lękiem, obniżonym poczuciem wartości.
DŁugofalowe konsekwencje doświadczania cyberprzemocy
Długofalowe konsekwencje cyberprzemocy ponoszą także jej
sprawcy: utrwalają się u nich zachowania agresywne, obniża się poczucie
odpowiedzialności za własne działania, może nasilać się skłonność do
zachowań aspołecznych w przyszłości.
DŁugofalowe konsekwencje dla sprawców cyberprzemocy
Obniżona
samoocena
i zaniżone
poczucie
własnej wartości
Skonności
do zachowań
aspołecznych
Częstsze
zaburzenia
somatyczne, bóle
głowy, brzucha,
problemy ze snem
Utrwalenie
się agresywnych
zachowań
Trudności
w nawiązywaniu
kontaktów,
izolowanie
się
Łatwe
wchodzenie
w konflikty
z prawem
Częstsze
epizody
depresyjne
i myśli
samobójcze
Obniżenie
poczucia
odpowiedzialności
za własne
działania
sprawca
ofiara
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
17
Co mogę zrobić, aby moje
dziecko nie doświadczyło
cyberprzemocy?
O cyberprzemocy, podobnie jak o innych zagrożeniach wynikających
z korzystania z internetu, warto rozmawiać z dziećmi zanim jeszcze ich
doświadczą. Trzeba uczyć je, jak poruszać się w wirtualnym świecie, aby nie
narażać się na niebezpieczeństwo.
Oto kilka porad, które pomogą ci uchronić twoje dziecko przed
cyberprzemocą:
Rozmawiaj z dzieckiem o zjawiskach, które mają miejsce w internecie.
Sprawdź, co twoje dziecko wie o cyberprzemocy i czy zna sposoby
reagowania w sytuacji, gdy ktoś jest nękany online.
Umów się z dzieckiem, że jeśli przydarzy się coś, co je zaniepokoi lub
zdenerwuje, może do ciebie ze wszystkim się zwrócić. Zapewnij, że jeśli
ktoś dokucza mu w sieci, wystarczy, że cię o tym powiadomi, a ty
postarasz się mu pomóc.
Rozmawiaj z dzieckiem o zasadach ochrony prywatności w internecie.
Uświadom mu, jakie zagrożenia wiążą się z nadmiernym publikowaniem
informacji o sobie, zamieszczaniem swoich zdjęć i filmów w sieci,
dzieleniem się na portalach społecznościowych swoimi myślami
i przeżywanymi uczuciami. Porozmawiajcie o tym, w jaki sposób niektórzy
internauci mogą wykorzystać takie informacje.
Uczul dziecko, że wszystko, co opublikuje w sieci może zostać skopiowane
i rozpowszechnione niekoniecznie w taki sposób, w jaki byśmy chcieli.
Jeśli zdecyduje się na publikowanie swoich zdjęć, np. na portalach
społecznościowych, doradź mu, aby w statusie prywatności zaznaczyło
opcję, która umożliwi oglądanie ich tylko przez znajome osoby.
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
18
Ustal z dzieckiem, jakie materiały może publikować w internecie i z kim
może się komunikować.
Porozmawiaj o ustawieniach prywatności w różnych serwisach, z których
korzysta twoje dziecko. Zadbaj, aby tylko znajomi mieli dostęp do jego
profilu.
Przypomnij dziecku, aby zawsze wylogowywało się z serwisu (portalu
społecznościowego, poczty, komunikatora itp.) po zakończeniu sesji.
W ten sposób zabezpieczy swoje konto przed niepowołanym dostępem
innych osób.
W przypadku młodszych dzieci, zainstaluj programy ochrony
rodzicielskiej i antywirusowe na sprzęcie, z którego dziecko korzysta.
Przede wszystkim interesuj się tym, co twoje dziecko robi w internecie. Buduj wzajemne zaufanie, aby w sytuacji zagrożenia nie wahało się przyjść
z tym do ciebie!
Zdj. Freepik.com
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
19
Moje dziecko
jest nękane w sieci
Przemoc w internecie może dotknąć każdego. Obiektem ataków
ze strony agresora może zostać dobry i słaby uczeń, dziewczynka
i chłopiec, osoba dobrze i źle sytuowana, dziecko o przeciętnym
wyglądzie i atrakcyjne fizycznie. Nie ma na to reguły.
Takie doświadczenie może stać się udziałem także twojego dziecka. Jeśli do
tego dojdzie, będzie ono potrzebowało twojej pomocy i emocjonalnego
wsparcia. W tym rozdziale dowiesz się, co możesz zrobić, jeśli podejrzewasz,
że twoje dziecko padło ofiarą internetowych agresorów.
ZWRÓĆ UWAGĘ NA SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE
Dzieci rzadko informują dorosłych o sytuacjach cyberprzemocy. Często
wstydzą się przyznać, że są prześladowane. Boją się, że zostaną wyśmiane
lub ich problemy zostaną zbagatelizowane przez rodziców i nauczycieli.
Wiele z nich obawia się zemsty ze strony sprawców i pogorszenia sytuacji.
Często nie zgłaszają problemu w obawie przed tym, że rodzice zabronią
im korzystania z internetu bądź zabiorą telefon. Dlatego ważne jest, żeby
zachować czujność i zwracać uwagę na sygnały, które mogą wskazywać,
że dziecko może być ofiarą internetowej przemocy.
POZNAJ ZACHOWANIA, KTÓRE POWINNY CIĘ ZANIEPOKOIĆ:
Twoje dziecko zaczyna unikać szkoły, szuka wymówek, aby zostać w domu,
wagaruje, choć do tej pory lubiło chodzić na lekcje.
Unika kontaktów z kolegami/koleżankami lub przeciwnie – wdaje się
w kłótnie lub bójki.
Rezygnuje z ulubionych zajęć, hobby, które do tej pory sprawiały mu
radość.
Pojawiają się u niego zmiany nastroju i zachowania, przedłuża się obniżony
nastrój.
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
20
Jest zaniepokojone, zdenerwowane, smutne lub rozzłoszczone,
szczególnie po odebraniu SMS-a, przeczytaniu wiadomości na
komunikatorze, gdy korzysta z internetu itp.
Szybko wygasza ekran komputera lub telefonu, gdy wchodzisz do jego pokoju.
Wycofuje się z aktywności w sieci: przestaje używać komputera, zamyka
konta w mediach społecznościowych, odcina się od znajomych z sieci,
przestaje publikować posty na ulubionych stronach itp.
Bądź odwrotnie – obsesyjnie sprawdza wiadomości w telefonie, e-maile,
swoje profile na portalach społecznościowych.
Unika rozmów na temat internetu i swojej aktywności w sieci.
Jeśli zauważysz u swojego dziecka kilka z wyżej wymienionych symptomów,
przyjrzyj się sytuacji bardziej wnikliwie. Nie oceniaj pochopnie, czy to, czego
doświadcza twoje dziecko, to już cyberprzemoc.
ABY SIĘ UPEWNIĆ, ODPOWIEDZ NA KILKA DODATKOWYCH PYTAŃ:
Czy twoje dziecko jest bezpośrednim celem ataków cyberagresora?
Czy sytuacja nękania trwa długo, od jakiegoś czasu?
Był to jednorazowy atak, czy sytuacja powtarza się regularnie?
Czy zachowanie sprawcy wygląda na zaplanowane? Czy intencją sprawcy
jest wyrządzenie krzywdy twojemu dziecku lub sprawienie mu przykrości?
Czy sprawca ma przewagę nad twoim dzieckiem (np. lepiej sobie radzi
w sieci)?
Większość odpowiedzi twierdzących świadczy o tym, że masz
do czynienia z cyberprzemocą. Powinno to być sygnałem do
podjęcia działań interwencyjnych.
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
21
CO POWINIENEŚ ZROBIĆ?
KROK PIERWSZY: REAGUJ WŁAŚCIWIE
Doświadczanie cyberprzemocy może być bardzo bolesne dla dziecka.
Od twojej reakcji zależy, czy uda się rozwiązać problem i wyjść z tej
trudnej sytuacji. Na początek – nie wpadaj w panikę. Zachowaj spokój
i zdrowy rozsądek. Dowiedz się, co dokładnie się stało. Wyjaśnij fakty.
Pamiętaj, że twoje dziecko potrzebuje twojego wsparcia i logicznej oceny
sytuacji. Nie obwiniaj dziecka o to, co je spotkało – to nie jego wina. Nawet
jeśli zdarzyło mu się zachować nieodpowiedzialnie w sieci (np. zamieścić swoje
zdjęcie, ujawnić intymne informacje itp.), nikt nie ma prawa wykorzystać tego
do krzywdzenia go. Nie odcinaj dziecka od komputera i telefonu.
KROK DRUGI: SZCZERZE POROZMAWIAJ Z DZIECKIEM
• Zapewnij je, że dobrze zrobiło, mówiąc ci o tym, co się stało.
• Powiedz, że widzisz i rozumiesz, że mogło mu być trudno ujawnić sytuację,
która go spotkała.
• Powiedz, że nikt nie ma prawa go krzywdzić i nie powinno czuć się winne
z powodu tego, co je spotkało.
• Zapewnij je, że postarasz się mu pomóc i wspólnie zastanowicie się, jakie
kroki powinniście podjąć w tej sytuacji.
• Uzgodnij i omów z dzieckiem dokładny plan działania.
• Bądź uważny na pozawerbalne przejawy uczuć dziecka: zażenowanie,
skrępowanie, wstyd, lęk, przerażenie, smutek, poczucie winy.
KROK TRZECI: PORADŹ DZIECKU, JAK SIĘ ZACHOWAĆ
Porozmawiaj z dzieckiem o tym, jak ma się zachować, aby zapewnić sobie poczucie
bezpieczeństwa i nie doprowadzić do eskalacji prześladowania. Powiedz mu, aby:
• Nie utrzymywało kontaktu ze sprawcą, nie odpowiadało na e-maile,
telefony, nie pisało komentarzy w sieci itp.
• Nie kasowało dowodów: e-maili, SMS-ów, MMS-ów zdjęć, filmów, tylko ci
je pokazało.
• Zastanowiło się nad zmianą swoich danych kontaktowych w komunikatorach,
zmianą adresu e-mail, numeru telefonu komórkowego itp.
• Zmieniło ustawienia komunikatora tak, żeby nikt spoza listy kontaktów nie
mógł się z nim komunikować.
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
22
KROK CZWARTY: ZABEZPIECZ DOWODY CYBERPRZEMOCY
Pomóż dziecku zabezpieczyć dowody cyberprzemocy.
DOWODAMI MOGĄ BYĆ:
e-maile,
SMS-y i MMS-y,
wpisy na stronach internetowych,
komentarze do wpisów lub do zdjęć w serwisach społecznościowych,
na blogach, w fotogaleriach itp.,
zdjęcia, grafiki,
treści rozmów prowadzonych przy użyciu komunikatorów lub czatów.
Pamiętaj, aby zanotować datę i czas otrzymania materiału, treść wiadomości
oraz, jeśli to możliwe, dane nadawcy (nazwę użytkownika, adres e-mail, numer
telefonu komórkowego itp.) lub adres strony www, na której pojawiły się
szkodliwe treści. Zapisane pliki zachowajcie na dysku komputera. Bardzo ważne
jest, aby w skopiowanym tekście nie dokonywać żadnych zmian. Należy także
zapisać i zachować link do strony, na której te treści się znalazły.
Takie zabezpieczenie dowodów nie tylko ułatwi dalsze postępowanie
dostawcy usługi (odnalezienie sprawcy, usunięcie szkodliwych treści
z serwisu), ale również stanowi materiał, z którym powinny się zapoznać
wszystkie zaangażowane w sprawę osoby.
Zdj. Freepik.com
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
23
Jak zarejestrować dowody cyberprzemocy?
TELEFON KOMÓRKOWY
• Nie kasuj wiadomości.
• Zapisuj wszystkie wiadomości w pamięci telefonu: zarówno
tekstowe, jak i nagrane na pocztę głosową.
KOMUNIKATORY
• Niektóre serwisy pozwalają na zapisywanie rozmów. Możesz
również np. skopiować rozmowę, wkleić ją do dowolnego edytora
tekstu, zapisać i wydrukować.
CZAT, SERWIS SPOŁECZNOŚCIOWY, STRONA WWW
• Aby zachować kopię materiału, który widzisz na ekranie, wykonaj
zrzut z ekranu (wciśnij jednocześnie klawisze Ctrl i Print Screen),
a następnie wykonaj operację „Wklej” w dokumencie (edytorze
tekstu).
• Niektóre przeglądarki posiadają opcję „Wykonaj zrzut ekranu”
pozwalającą zapisać kopię strony w postaci obrazu (znajdziesz ją
klikając lewym przyciskiem myszy na ekranie).
• Możesz też wydrukować stronę.
E-MAIL
• Zapisz wiadomość na dysku swojego komputera tak, aby oprócz
tekstu wiadomości widoczne były wszystkie dane (adres nadawcy,
data itp.).
• Zachowanie całości wiadomości, a nie tylko samego tekstu jest
bardziej pomocne, ponieważ zawiera informacje o jej
pochodzeniu.
• Wydrukuj wiadomość lub prześlij ją do osoby, który zajmuje się
ustaleniem okoliczności zajścia.
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
24
Gdy już zorientowałeś się w sytuacji i zabezpieczyłeś dowody, możesz
zdecydować, które z kolejnych kroków przedstawionych poniżej, powinieneś
teraz podjąć. Nie zawsze musisz wykonać je wszystkie. To, które z nich
zrealizujesz, zależy od wielu czynników: rodzaju wyrządzonej szkody, miejsca
zamieszczenia materiału, wiedzy, kim jest sprawca, możliwości podjęcia z nim
współpracy itp. Na przykład w sytuacji, gdy sprawcą jest znajomy dziecka,
warto zacząć od rozmowy z nim. Jeśli usunie zamieszczone w sieci materiały,
nie ma potrzeby zgłaszania sprawy do administratora strony. Nie zawsze też
konieczne jest zawiadomienie policji czy szkoły.
KROK PIĄTY: ZGŁOŚ NARUSZENIE REGULAMINU DO ADMINISTRATORA
SERWISU
Większość serwisów społecznościowych posiada zapisy w regulaminach
dotyczące cyberprzemocy. Przemocowe zachowania, takie jak dręczenie,
nękanie, prześladowanie, podszywanie się pod inne osoby i kradzież tożsamości,
są zabronione i mogą być zablokowane przez dostawców usługi. Osoba
poszkodowana lub świadek przemocy może zgłosić do administratora
serwisu naruszenie regulaminu i zażądać interwencji – zablokowania konta
agresora, usunięcia szkodliwych treści. Do podjęcia takiego działania
zobowiązuje administratora serwisu art. 14 Ustawy z dnia 18 lipca 2002 r.
o świadczeniu usług drogą elektroniczną.
Zgłoszenia można dokonać za pomocą specjalnych przycisków lub formularzy
powiadomień na stronie serwisu. Jeśli ich nie ma, można wykorzystać zamieszczone w zakładce „Kontakt” danej witryny. Pamiętaj, aby zgłaszając naruszenie,
powołać się na odpowiedni przepis regulaminu danego serwisu oraz dołączyć
dowody cyberprzemocy.
Niektóre serwisy posiadają rozbudowany system wsparcia
dla użytkowników i zgłaszania nadużyć:
Centrum Pomocy Facebooka https://pl-pl.facebook.com/help/
Centrum Pomocy Google https://support.google.com/
Centrum Pomocy YouTube https://support.google.com/youtube/
Twitter https://help.twitter.com/pl/rules-and-policies/twitter-rules
Instagram https://help.instagram.com/154475974694511/
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
25
KROK SZÓSTY: POROZMAWIAJ ZE SPRAWCĄ
Jeżeli wiesz, kto stoi za cyberprzemocą wobec twojego dziecka (np. jest to
koleżanka lub kolega ze szkoły czy osiedla), porozmawiaj ze sprawcą i/lub
z jego rodzicami. Po pierwsze, da ci to szansę na ustalenie okoliczności
zdarzenia, poznanie motywów działania sprawcy oraz na znalezienie
rozwiązania konfliktowej sytuacji.
Po drugie – współpraca ze sprawcą cyberprzemocy pozwoli na najszybsze
usunięcie z sieci szkodliwych materiałów, które tam zamieścił. Niekiedy taka
prosta interwencja może okazać się wystarczająca.
KROK SIÓDMY: PODEJMIJ WSPÓŁPRACĘ ZE SZKOŁĄ
Gdy podejrzewasz, że sprawcą przemocy jest uczeń z klasy lub szkoły twojego
dziecka, rozważ nawiązanie współpracy z dyrekcją lub nauczycielami.
Poinformuj wychowawcę klasy lub pedagoga szkolnego o tym, czego
doświadcza twoje dziecko. Wspólnie możecie podjąć działania, które pomogą
rozwiązać trudną sytuację i być może uchronią twoje i inne dzieci przed
podobnymi zdarzeniami w przyszłości.
Prawo oświatowe zobowiązuje szkoły do zapewnienia uczniom
bezpieczeństwa i podejmowania interwencji, jeśli to bezpieczeństwo zostanie
zagrożone. Szkoły mają także obowiązek współpracy z rodzicami zarówno
sprawców przemocy, jak i uczniów, którzy agresji doświadczają. Procedury
postępowania w przypadku stwierdzenia przemocy wobec ucznia nakładają na
szkoły obowiązek:
• ustalenia możliwych okoliczności zdarzenia, sprawców przemocy
i ewentualnych świadków zdarzenia;
• zabezpieczenia dowodów;
• poinformowania o sytuacji rodziców uczniów – uczestników zdarzenia;
• zastosowania wszelkich środków dyscyplinujących wobec agresorów,
zgodnie z obowiązującym statutem szkoły i rodzajem przewinienia;
• powiadomienia policji, gdy sprawa jest poważna, zostało złamane prawo lub
sprawca nie jest uczniem szkoły i jego tożsamość nie jest nikomu znana.
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
26
Pamiętaj – zanim zgłosisz sprawę do szkoły, najpierw uzgodnij to z dzieckiem.
Niekiedy ujawnienie przemocy w szkole jest ostatnią rzeczą, jakiej chciałby
twój nastolatek. Dzieje się tak zazwyczaj w sytuacji, gdy w szkole panuje
negatywny klimat społeczny, relacje pomiędzy uczniami i nauczycielami są
nieprawidłowe, a dzieci nie czują się bezpieczne. W takiej sytuacji trzeba
rozważyć, czy poinformowanie szkoły to na pewno dobry pomysł i czy nie
pogorszy, i tak już trudnej, sytuacji dziecka. Jeśli zdecydujesz, że sprawa jest
na tyle poważna, iż należy ją zgłosić w szkole, umów się na spotkanie z tym
nauczycielem/pedagogiem, któremu ufa twoje dziecko.
KROK ÓSMY: ZGŁOŚ SPRAWĘ POLICJI
Większość przypadków cyberprzemocy nie wymaga powiadamiania policji czy
sądu i może być rozwiązywana przy użyciu dostępnych rodzicom i nauczycielom
środków wychowawczych. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy sprawca jest
znany dziecku i jest nim kolega/koleżanka ze szkoły. W skrajnych przypadkach,
jeśli uważasz, że wobec twojego dziecka dopuszczono się przestępstwa lub
zagrożone było jego bezpieczeństwo, nie wahaj się i poinformuj policję.
Więcej informacji o tym, jakie środki prawne możesz wykorzystać, aby
chronić swoje dziecko w przypadku cyberprzemocy, znajdziesz w rozdziale
„Cyberprzemoc a prawo”.
Zdj. AdobeStock
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
27
Moje dziecko jest
sprawcą cyberprzemocy
Może się okazać, że twoje dziecko jest sprawcą cyberprzemocy. To trudna
wiadomość dla każdego rodzica. Nikomu nie jest łatwo przyznać, że syn lub
córka mogą być cyberagresorami, że robią coś, co rani inne osoby. Jeśli tak się
zdarzy, od twojej reakcji w dużej mierze będzie zależało, jak sprawa zostanie
rozwiązana, co dalej będzie działo się z twoim dzieckiem i jaką lekcję wyniesie
z tej niełatwej sytuacji.
Jako rodzic masz największy wpływ na kształtowanie zachowania
twojego dziecka i w sytuacji stosowania przez nie przemocy
powinieneś podjąć zdecydowane działania. Dzieci potrzebują
troski i zrozumienia, ale także stanowczości – muszą wiedzieć,
że są granice, których nie wolno przekraczać.
POROZMAWIAJ Z DZIECKIEM: DOWIEDZ SIĘ, DLACZEGO TO ROBI
Dzieci podejmują agresywne działania w sieci z wielu powodów.
Oto niektóre z przyczyn:
• dziecko ma problem z przestrzeganiem reguł społecznych i respektowaniem
granic;
• chce zwrócić na siebie uwagę;
• próbuje zdobyć akceptację rówieśników;
• przyłącza się do dręczycieli w obawie, że samo może zostać ofiarą;
• samo doświadczyło przemocy i próbuje zemścić się na prześladowcach;
• opublikowało krzywdzący materiał o kolegach pod wpływem impulsu, silnych emocji i teraz tego żałuje;
• nie zdaje sobie sprawy z tego, że stosuje zachowania cyberprzemocowe.
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
28
Badania pokazują, że najliczniejszą grupę stanowią sprawcy,
którzy wcale nie mieli zamiaru wyrządzić komuś krzywdy, a po
prostu nie przewidzieli skutków swoich działań. Umieszczając
w sieci treści dotyczące innej osoby myśleli, że to tylko żart.
Są przerażeni, gdy dowiadują się, jak bardzo kogoś skrzywdzili.
ZAPLANUJ DZIAŁANIE
To, jakie kroki będziesz musiał podjąć, w dużej mierze zależy od tego, z jakiego
powodu twoje dziecko zaangażowało się w agresywne działania wobec
kolegów. Innej interwencji wymaga dziecko, które postępuje nieświadomie
lub samo było prześladowane, a innej takie, które postępuje z wyraźną intencją
wyrządzenia krzywdy drugiej osobie.
PLANUJĄC DALSZE POSTĘPOWANIE WOBEC DZIECKA, WEŹ PONADTO POD
UWAGĘ:
• Rozmiar i rangę szkody: Jakiego rodzaju treści zostały opublikowane?
Czy materiał został upubliczniony w sposób pozwalający na dotarcie
do niego wielu osobom? Czy trudno jest wycofać materiał z sieci? itp.
• Czas trwania: Czy było to długotrwale działanie, czy pojedynczy incydent?
• Świadomość czynu: Czy działanie było zaplanowane, a dziecko było
świadome, że wyrządza krzywdę koledze?
Pamiętaj! Celem twojej interwencji jest:
• zatrzymanie przemocy;
• wzbudzenie w dziecku refleksji na temat swojego zachowania
i zrozumienie krzywdy, jaką spowodowało;
• powstrzymanie przed podobnym zachowaniem w przyszłości.
WYRAŹ SWOJE OCZEKIWANIA
Porozmawiaj z dzieckiem o jego zachowaniu. Wyjaśniaj mu, że
to, co robi, to działanie przemocowe, które krzywdzi inne osoby,
dlatego nie możesz go akceptować. Starszemu dziecku (nastolatkowi) wytłumacz, że takie zachowanie może nawet stanowić
naruszenie prawa i skutkować poważnymi konsekwencjami.
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
29
PODCZAS ROZMOWY:
• Jasno i zdecydowanie zakomunikuj dziecku, że nie będziesz akceptować
żadnych form przemocy i zażądaj, aby zaprzestało swojego działania.
• Omów z dzieckiem skutki jego postępowania i poinformuj
o konsekwencjach, które zostaną wobec niego zastosowane (także
w przypadku, gdyby dziecko kontynuowało przemocowe działania).
• Zobowiąż dziecko do usunięcia z sieci szkodliwych materiałów.
• Wspólnie zastanówcie się nad sposobem zadośćuczynienia i naprawienia
krzywdy wobec ofiary cyberprzemocy.
Jeśli widzisz, że twoje dziecko żałuje tego, co zrobiło i chciałoby
naprawić sytuację, wspieraj je. Ono też przeżywa w tym
momencie trudne emocje i nie jest mu łatwo.
POWIEDZ MU, ŻE:
• od czasu do czasu każdy z nas może dać się ponieść emocjom, stracić
panowanie nad sobą i zrobić coś czego potem żałuje;
• jeśli coś takiego mu się przydarzy, zawsze może naprawić swój błąd.
PORADŹ DZIECKU, ABY:
• usunęło materiał z miejsca, w którym je umieściło tak szybko, jak to
możliwe;
• poprosiło osoby, do których dotarł materiał, aby nie przesyłały go dalej;
• przeprosiło osobę, której sprawa dotyczy, wyjaśniło jej, dlaczego tak się
stało i zapewniło, że usunie krzywdzący materiał.
MONITORUJ ZACHOWANIE DZIECKA
W trakcie interwencji warto, abyś sprawdzał, czy dziecko realizuje ustalenia
umowy i czy nie potrzebuje twojej pomocy. Pamiętaj też o sile pozytywnych
wzmocnień i bądź cierpliwy. Praca nad zmianą zachowania to dla dziecka
trudne zadanie. Doceniaj jego wysiłki, udzielaj mu informacji zwrotnych i chwal
je, jeśli widzisz, że stara się zmienić swoje postępowanie. Pomagaj, jeśli nie
radzi sobie z rozwiązywaniem internetowego konfliktu.
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
30
Zdj. AdobeStock
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
31
Cyberprzemoc a prawo
W polskim prawie nie ma definicji cyberprzemocy. Brak również przepisów
wprost regulujących to zjawisko. Nie oznacza to jednak, że nie możemy się
przed nim bronić, a sprawcy pozostają całkowicie bezkarni.
W celu ochrony dzieci przed przemocą w internecie rodzice
mogą wykorzystywać istniejące regulacje – zarówno przepisy
prawa karnego, jak i kodeksu cywilnego.
Niektóre akty internetowej agresji naruszają obecnie obowiązujące prawo
(są uznawane za przestępstwo lub wykroczenie) i mogą zostać zgłoszone
na policję, do prokuratury lub do sądu. Są to: zniesławienie lub zniewaga,
naruszenie wizerunku, stalking, podszywanie się pod kogoś, groźby,
włamania. W przypadku tych przestępstw/wykroczeń ściganie sprawcy
cyberprzemocy następuje po złożeniu wniosku przez osobę pokrzywdzoną.
ZNIESŁAWIENIE, ZNIEWAGA
Przesyłanie obraźliwych treści i opinii na temat dziecka, tworzenie
ośmieszających stron internetowych, rozsyłanie za pomocą telefonu
kompromitujących materiałów, rozsiewanie plotek i pomówień.
Przykład: Kolega rozesłał do wszystkich osób w klasie przerobione zdjęcie
koleżanki, na którym jej twarz doklejona została do tułowia świni.
NARUSZENIE WIZERUNKU
Zamieszczenie zdjęcia lub filmu z udziałem dziecka na stronie internetowej
lub portalu społecznościowym, rozesłanie zdjęcia lub filmu z jego udziałem
e-mailem, telefonem komórkowym bez jego zgody.
Przykład: Koleżanki zamieściły na klasowym portalu zdjęcia dziewczynki znad
morza w kostiumie kąpielowym z podpisem „Uwaga! Wieloryb na plaży”.
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
32
WŁAMANIA
Włamania do miejsca w internecie strzeżonego hasłem, np. na konto
e-mailowe, profil w serwisie społecznościowym czy blog w celu
uzyskania dostępu do informacji lub niszczenia/zmieniania zamieszczonych
tam materiałów.
Przykład: Ktoś włamał się na fotobloga nastolatki na Instagramie i usunął
wszystkie zdjęcia, które zamieszczała tam od kilku lat.
KRADZIEŻ TOŻSAMOŚCI (PODSZYWANIE SIĘ)
Podawanie się za pokrzywdzonego (po uprzednim włamaniu się na jego
konto i uzyskaniu dostępu np. do jego poczty, konta w komunikatorze itp.)
i wysyłanie w jego imieniu wiadomości, nieprawdziwych informacji do innych
osób; rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji o ofierze.
Przykład: Koleżanka z klasy założyła koledze konto na portalu randkowym,
na którym zamieściła jego zdjęcie i podała jego adres e-mailowy wraz
z informacją, że jest chętny do świadczenia usług towarzyskich w zamian
za pieniądze.
GROŹBY
Przesyłanie gróźb drogą e-mailową lub za pomocą innych narzędzi dostępnych
w internecie, takich jak czat, komunikatory, forum itp.
Przykład: Ktoś nieznany przesyła chłopakowi na komunikatorze wiadomości
o treści „W końcu cię dopadniemy debilu!”, „Zdychaj śmieciu!”. Do jednej
z nich dołączone było zdjęcie szkoły, do której chodzi.
CYBERSTALKING
Wielokrotne wysyłanie komuś w internecie lub przy użyciu telefonu
niechcianych informacji, zdjęć, bardzo częste wysyłanie e-maili i informacji
za pomocą komunikatorów czy czatów mimo braku zgody odbiorcy.
Przykład: Po rozstaniu z chłopakiem dziewczyna otrzymuje od niego po
kilkadziesiąt SMS-ów i e-maili dziennie. Bardzo często chłopak pisze w nich,
że wie z kim ona się spotyka, gdzie chodzi po szkole itp.
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
33
NIEKTÓRE PRZESTĘPSTWA TO TZW. PRZESTĘPSTWA ŚCIGANE Z URZĘDU:
opublikowanie w internecie, w jakiejkolwiek formie, filmu lub zdjęcia nagiej
osoby poniżej 18 roku życia (jest to przestępstwo rozpowszechniania
pornografii z udziałem dziecka);
znieważenie grupy osób na tle religijnym, etnicznym itp.;
stalking w przypadku, gdy jego następstwem było targnięcie się na życie
ofiary cyberprzemocy.
Osoby lub instytucje publiczne (np. szkoły) posiadające wiedzę o tego rodzaju
przestępstwach mają obowiązek zawiadomić o nich policję lub prokuraturę,
która następnie zobowiązana jest wszcząć właściwe postępowanie. Podjęcie
postępowania przez organy ścigania w tej sytuacji nie wymaga złożnia wniosku
o ściganie sprawcy przez osobę poszkodowaną.
Pamiętaj!
W przypadku cyberprzemocy w stosunku do dzieci, czyli osób
poniżej 18 roku życia, wszystkie działania prawne realizują rodzice
lub opiekunowie prawni.
Decydując się na podjęcie kroków prawnych, należy mieć świadomość, że
w praktyce droga ta może okazać się skomplikowana i kosztowna. Sprawy
cywilne trwają zwykle bardzo długo i wymagają wniesienia wysokich opłat
sądowych. Brak współpracy ze strony wielu administratorów sieci często
utrudnia ustalenie sprawcy, a rodzice jako osoby fizyczne, a nie uprawnione
instytucje, ze względu na Ustawę o ochronie danych osobowych, mają
ograniczoną możliwość uzyskania informacji o cyberagresorze.
Szczegółowy opis działań prawnych, jakie możesz podjąć w sytuacji różnych
form cyberprzemocy, wraz ze wzorami pism procesowych znajdziesz
w poradniku „Jak reagować na cyberprzemoc? Poradnik dla szkół”, dostępnym
m.in. na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej pod adresem: https://bezpiecznaszkola.men.gov.pl/tematy/dbamy-o-dobry-klimat-szkoly/materialy-3/
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
34
Zdj. AdobeStock
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
35
Gdzie mogę szukać pomocy?
Istnieją różne zespoły i linie pomocowe zajmujące się sprawami dotyczącymi
bezpieczeństwa dzieci, także w internecie. Na stronach internetowych tych
instytucji znajdziesz informacje i wskazówki, które podpowiedzą ci,
jak rozwiązać problem cyberprzemocy. Możesz również skorzystać ze wsparcia
i porad pracujących tam specjalistów, dzwoniąc na infolinię, korzystając z czatu
lub wysyłając e-mail. Z takiej pomocy może także skorzystać twoje dziecko –
dla dzieci prowadzone są specjalne strony internetowe i infolinie.
800 100 100 – TELEFON DLA RODZICÓW I NAUCZYCIELI
Bezpłatna i anonimowa pomoc telefoniczna i online dla rodziców i nauczycieli,
którzy potrzebują wsparcia i informacji w zakresie przeciwdziałania przemocy,
a także pomocy psychologicznej dzieciom przeżywającym kłopoty i trudności,
takie jak: agresja i przemoc w szkole, cybeprzemoc i zagrożenia związane
z nowymi technologiami, wykorzystanie seksualne, kontakt z substancjami
psychoaktywnymi, depresja i obniżony nastrój, myśli samobójcze, zaburzenia
odżywiania. Linia czynna jest od poniedziałku do piątku w godzinach
12.00–15.00. Więcej informacji znajdziesz na stronie https://800100100.pl/
116 111 – TELEFON ZAUFANIA DLA DZIECI I MŁODZIEŻY
Bezpłatny i anonimowy telefon dla dzieci i młodzieży prowadzony przez
Fundację Dajemy Dzieciom Siłę. Telefon dostępny jest codziennie
od 12.00 do 2.00 w nocy. Dzieci i młodzież mogą także zarejestrować się
na stronie internetowej i napisać wiadomość do konsultantów pełniących
dyżur online. Więcej informacji znajdziesz na stronie https://116111.pl/
800 12 12 12 – DZIECIĘCY TELEFON ZAUFANIA RZECZNIKA PRAW
DZIECKA
Bezpłatna działająca całodobowo telefoniczna linia interwencyjna dla dzieci
i młodzieży. Osoby dorosłe mogą zgłaszać problemy dzieci lub rażące
zaniedbania względem nich. Telefon jest czynny od poniedziałku do piątku
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
36
w godzinach od 8.15 do 20.00. Więcej informacji na stronie https://brpd.gov.
pl/telefon-zaufania
DYŻURNET.PL
Zespół ekspertów NASK, działający jako punkt kontaktowy do zgłaszania
nielegalnych treści w internecie, szczególnie związanych z seksualnym
wykorzystywaniem dzieci. Zgłoszenia o potencjalnie nielegalnych treściach
można przekazywać za pomocą formularza, na adres e-mailowy lub
za pomocą infolinii 0 801 615 005. Szczegółowe informacje znajdziesz
na stronie https://dyzurnet.pl/
Zdj. AdobeStock
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
37
Przydatne strony
Jeśli chciałbyś dowiedzieć się więcej o tym, jak dbać o bezpieczeństwo
dziecka w sieci, zachęcamy cię do odwiedzenia stron internetowych instytucji
działających na rzecz bezpieczeństwa najmłodszych użytkowników internetu.
Znajdziesz na nich ciekawe informacje, materiały i porady dotyczące nie tylko
cyberprzemocy.
• Akademia NASK www.akademia.nask.pl
• Program Safer Internet www.saferinternet.pl
• Strona kampanii „Nie zagub dziecka w sieci”
www.gov.pl/niezagubdzieckawsieci
• Dyżurnet.pl www.dyzurnet.pl
• Cybernauci www.cybernauci.edu.pl
• Cyfrowobezbezpieczni www.cyfrowobezpieczni.pl
• Fundacja Orange www.fundacja.orange.pl
• Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę www.fdds.pl
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
Bibliografia:
• Bąk A., (2016), Korzystanie z urządzeń mobilnych przez małe dzieci w Polsce.
Wyniki badania ilościowego, Warszawa: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę.
• Bochenek M., Lange R. (red.), (2019), Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego
badania uczniów, Warszawa: NASK – Państwowy Instytut Badawczy.
• Borkowska A., Witkowska M., (2017), Media społecznościowe w szkole,
Warszawa: NASK – Państwowy Instytut Badawczy [online: https://akademia.
nask.pl/publikacje/SM_w_szkole.pdf, dostęp z dn. 23.07.2019].
• Hinduja S., Patchin J.W., (2019), Cyberbullying Identification, Prevention, and
Response, Cyberbullying Research Center [online: https://cyberbullying.org/
Cyberbullying-Identification-Prevention-Response-2019.pdf, dostęp z dn.
9.08.2019].
• Lange R. (2019), Rodzice Nastolatków 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania
społecznego, Warszawa: NASK – Państwowy Instytut Badawczy, 2019
• [online: https://www.nask.pl/pl/aktualnosci/raporty/1834,Raport-quotRodzice-Nastolatkow-30quot.html, dostęp z dn. 19.08.2019].
• Office For Internet Safety, (2008), Get With It! A Guide To Cyberbullying,
Brunswick Press Ltd. [online http://www.igc.ie/download/1/Parents/Parents%20GET%20WITH%20IT%20-%20GUIDE%20TO%20CYBER%20BULLYING.pdf, dostęp z dn. 1.08.2019].
• Podlewska J., (2009), Odpowiedzialność prawna za cyberprzemoc
w stosunku do nieletnich, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka”,
tom 8, nr 1, s. 47–56.
• Pyżalski J., (2009), Agresja elektroniczna wśród dzieci i młodzieży, Gdańsk:
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Pyżalski J., (2012), Agresja elektroniczna i cyberbullying jako nowe ryzykowne
zachowania młodzieży, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Wojtasik Ł. (red.), (2009), Jak reagować na cyberprzemoc. Poradnik dla szkół,
Warszawa: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę [online: https://www.edukacja.
fdds.pl/cb0428e3-c0d8-47cb-8508-1b865100a1f9/Extras/ksiazka-jak_
reagowac_na_cyberprzemoc-FDDS-12042017.pdf, dostęp z dn. 23.07.2019].
38
#NieZagubDzieckaWSieci
................................................................................................................................
...............................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
...............................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
...............................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
...............................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
...............................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
...............................................................................................................................
................................................................................................................................
Cyberprzemoc włącz blokadę na nękanie
Poradnik dla rodziców
40
NASK – Państwowy Instytut Badawczy
ul. Kolska 12
01-045 Warszawa
akademia@nask.pl
www.akademia.nask.pl
nask@nask.pl
www.nask.pl